Suriye Geçici Hükümeti (SGH), Esad rejimi döneminde işlenen suçlar için adalet sağlama ve hesap verebilirliği temin etme çabalarını yoğunlaştırdı. İşkence, yargısız infazlar ve diğer vahşetlerden sorumlu kişilere yönelik kapsamlı bir kampanya başlatan yeni yönetim, milyonlarca Suriyelinin acılarını ele alırken insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne bağlılığını göstermeye çalışıyor.
İşkence Kurbanları İçin Adalet
Suriye Dışişleri Bakanı Esad el-Şeybani, geçen Cuma yaptığı açıklamada, binlerce Suriyeliyi işkenceye maruz bırakanların yargılanacağını söyledi. “Esad’ın mezbahaları” olarak adlandırdığı yerlerdeki işkencelerle ilgili konuşan Şeybani, “Bu suça karışanları adalet önüne çıkarmaktan çekinmeyeceğiz” dedi.
Bu açıklama, Sednaya Hapishanesi gibi tesislerde işkence edilerek öldürülen yakınlarını anmaya devam eden kurban ailelerinin yasını sürdürdüğü bir dönemde geldi. Uluslararası raporlar, 2011-2015 yılları arasında Sednaya Hapishanesi’nde binlerce tutuklunun gizlice infaz edildiğini ve bu dönemin sistematik ihlallerle dolu olduğunu ortaya koyuyor.
Rejim Figürlerinin Tutuklanması
SGH’nin Askeri Operasyonlar Komutanlığı (AOK) ve İçişleri Bakanlığı, eski rejimle bağlantılı üst düzey isimleri hedef alan bir dizi operasyon başlattı. Sednaya Hapishanesi’nde çalışan ve CNN muhabiri Clarissa Ward’a kendini tutuklu gibi göstermeye çalışan Salama Muhammed ile Halep’teki Liva el-Kudüs örgütünün ofis başkanı Fahri Derviş gibi isimler gözaltına alındı.
Lazkiye’de ise Filistinlilere yönelik suçlarıyla tanınan Esad yanlısı milis grubu Liva el-Kudüs’ün iki lideri tutuklandı. “Ebu Taha” lakaplı Bassam Tevfik ve Bassam Muhammed Maksut, Suriyelilere karşı işlenen cinayetler, uzuv kesmeler ve uyuşturucu ticareti gibi suçlamalarla yargılanacak.
AOK güçleri ayrıca, Tartus’ta rejimin eski askeri yargı başkanı Muhammed Kanco Hasan’ı yakaladı. Sednaya Hapishanesi’ndeki birçok infazdan sorumlu olan Hasan, işkence, kaçırılma ve yargısız infazları onaylamakla suçlanıyor. Hasan’ın tutuklanması, güvenlik güçleri ile onu korumaya çalışan silahlı Esad yanlıları arasında ölümcül çatışmalardan sonra gerçekleşti.
Suriye Ulusal Koalisyonu, SGH’nin rejimin suçlarından sorumlu kilit isimleri yargılama çabalarını övdü ve “Hasan’ın yakalanması, adalet yolunda önemli bir adımdır” açıklamasını yaptı.
Adalet ve Hesap Verebilirlik
İnsan hakları örgütleri, SGH’yi eski rejim yetkililerini adalet ve şeffaflık ilkelerine uygun şekilde yargılamaya çağırdı. Suriye İnsan Hakları Ağı (SNHR) direktörü Fadel Abdulgani, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlardan sorumlu kişilerin yargılanmasının önemine vurgu yaptı.
Abdulgani, “Amaç, mağdurlara bu kişilerin adil yargılamalarla hesap vereceğine dair bir mesaj göndermektir” dedi ve önceki rejimin baskıcı uygulamalarını benimsememe uyarısında bulundu.
Birleşmiş Milletler İşkence Özel Raportörü Alice Jill Edwards da SGH’yi Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) Roma Statüsü’nü kabul etmeye çağırarak, eski diktatör Beşar Esad ve diğer üst düzey yetkililerin yargılanmasının önünü açabilecek bir adım önerdi.
İyileşme ve Yeniden İnşa Çabaları
Bir uzlaşma jesti olarak İçişleri Bakanlığı, 2011 ile 2021 arasında Esad rejiminden ayrılan kişileri kadrosuna yeniden katılmaya davet etti. Bu adım, devlet kurumlarının bütünlüğünü koruma ve geçmişle yüzleşme çabalarını yansıtıyor.
Bu arada binlerce Suriyeli, 8 Aralık’ta rejimin düşüşünden sonra serbest bırakılanlar arasında yakınlarının izini bulma umuduyla Sednaya Hapishanesi’ni ziyaret etmeye devam ediyor. Esad’ın düşüşü, 61 yıllık Baas Partisi yönetiminin ve 53 yıllık Esad ailesi hakimiyetinin sona erdiğini simgeliyor.
Hesap Verebilirlik Dönemi
SGH liderlerinden Ahmet el-Şeraa, geçiş sürecinde adalet ve hesap verebilirliğin öncelikli olacağını taahhüt etti. Yönetim, suçluların hesap vermesini sağlama gerekliliğini, insan haklarına ve adil yönetime bağlılıkla dengelemeye çalışıyor. Eski rejim figürlerinin tutuklanmaları devam ederken, SGH, Suriye’nin acılı geçmişiyle yüzleşme ve daha adil, kapsayıcı bir gelecek inşa etme görevini yerine getirme zorluğuyla karşı karşıya.
